Ο ανήσυχος Βασίλης Καρκατσέλης γοητεύτηκε από την ησυχία της Παπαμάρκου

Ο Βασίλης Καρκατσέλης είναι εικαστικός, γεννήθηκε στο Παλ. Φάληρο Αττικής, αλλά ζει και δραστηριοποιείται πολλές δεκαετίες στη Θεσσαλονίκη. Έχει παρουσιάσει τη φωτογραφική, χαρακτική και ζωγραφική δουλειά του σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, ενώ διοργάνωσε σειρά πολυμορφικών δράσεων. Μέλος διάφορων δραστήριων καλλιτεχνικών ομάδων, εργάζεται για τη διάδραση των τεχνών. Διετέλεσε Μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Εξέδωσε 14 βιβλία και αρθρογραφεί υποβάλλοντας ερωτήματα στο περιοδικό Φωτογράφος. Μεταξύ άλλων το 1984 ιδρύει τη Φωτογραφική Ομάδα Τριανδρίας, γνωστή σε όλους σα Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης. Τον απασχολεί τόσο η παραδοσιακή αντίληψη για τη φωτογραφία, όσο και το ταξίδι της πέραν των ορίων.

Ο ανήσυχος Βασίλης Καρκατσέλης γοητεύτηκε από την ησυχία της Παπαμάρκου. Ήταν μια ήσυχη γειτονιά στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, όταν την επέλεξε για έδρα της πολυπραγμοσύνης του το 2008. Σήμερα το Άθωνος Art Space είναι ένας ολοζώντανος χώρος σαν ευμετάβλητη πλαστελίνη εφαρμοσμένης αλλά και κάθε μορφής τέχνης. Εδώ θα βρεις να περνούν την πόρτα και να μιλούν με τον Βασίλη, καλλιτέχνες από το εξωτερικό που γοητεύονται στο θέαμα της δουλειάς του, τουρίστες που γυρεύουν κάτι ατόφια δημιουργικό και θεσσαλονικιώτικο για να πάρουν μαζί τους, και φυσικά, Θεσσαλονικείς που επιζητούν την τέχνη, με τον έναν ή άλλον τρόπο, να μπει στην καθημερινότητά τους. Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως το Άθωνος Art Space είναι το σπίτι όλων εκείνων των άοκνων καλλιτεχνών που μοιράζονται αβίαστα την ίδια καλλιτεχνική και κοσμική αγάπη με τον Β. Καρκατσέλη.

Στην Παπαμάρκου κάναμε διάφορες δράσεις που συζητήθηκαν και άφησαν ιστορία. Θεατρικές παραστάσεις, happenings, προβολές στο δρόμο αλλά και τα γύρω κτίρια, συναυλίες, συζητήσεις, εκθέσεις… Φανταστείτε 50 λογοτέχνες, ποιητές και φωτογράφοι να διαβάζουν υπαίθρια, μαζί με τον κόσμο που ενδιαφέρεται να διαβάσει… Περνούσαμε υπέροχα!

Στο χώρο της Παπαμάρκου 25 ένας καλλιτέχνης όπως ο Βασίλης έβρισκε χώρο κατάλληλο για να παρουσιάζει τα έργα του στο κοινό, χωρίς να παραβιάζεται το χαοτικό ή το άβατο του εργαστηρίου του. Πάνω σε αυτό στήθηκε η τριλογία -τρόπο τινά- του Άθωνος Art Space.

Αξιοποιώντας την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και διαρρύθμιση των κτιρίων της Παπαμάρκου, ο Καρκατσέλης έστησε μια μοναδικής δημιουργικής έκφανσης κατάσταση στα τρία επίπεδα του καταστήματος, ώστε να αναπτύσσονται, τρεις διαφορετικοί μεταξύ τους χώροι, συμπληρωματικών δυνατοτήτων φιλοξενίας τέχνης. Το πεζοδρόμιο με το ισόγειο, που λειτουργούν σαν ενιαίος χώρος, το υπόγειο και ο πρώτος όροφος.

Στόχος του είναι να φέρει την τέχνη της πόλης στην καθημερινότητα της πόλης, δίνοντάς της όμως λειτουργικότητα σε μία άλλη διάσταση, βάζοντάς την και σε χρηστικά αντικείμενα. Μότο στο Άθωνος Art Space άλλωστε είναι το:

«Η Ελληνική τέχνη κυκλοφορεί παντού στον πλανήτη μέσω των χρηστικών αντικειμένων που την φέρουν και όχι μόνο μέσω εκθέσεων».

Σε αυτόν τον ανοικτό και φιλόξενο χώρο ο επισκέπτης μπορεί να δει και απολαύσει, στην πρωτότυπη μορφή του, το αυθεντικό καλλιτεχνικό έργο και ακριβώς δίπλα του, κάποιες εκδοχές αυτού σε χρηστικά αντικείμενα, όπως κούπες, πιάτα, θήκες, ρούχα, μπλούζες, σουβέρ, μαγνητάκια, μπρελόκ, τσάντες κτλ, ως ποιοτικά αναμνηστικά της πόλης της Θεσσαλονίκης, ως μοναδικά δώρα.  Με δεδομένο, μάλιστα, το μικρό τιράζ κυκλοφορίας, (και όχι το βιομηχανοποιημένο), αυτά τα ξεχωριστά μοναδικά αντικείμενα, προσφέρονται σε τιμές πολύ χαμηλές.

Στο ισόγειο, λοιπόν, θα βρεις διάφορα αντικείμενα που φέρουν επάνω τους, σε εξαιρετικά τυπώματα, έργα τόσο του ίδιου όσο και άλλων καλλιτεχνών.

Η ιδέα πίσω από το εγχείρημα ενός “καταστήματος στο δρόμο” που πουλάει έργα Τέχνης ήταν διπλή.

Πρώτον, η εκάστοτε έκθεση που φιλοξενείται στην γκαλερί να μην έχει ημερομηνία λήξης, να συνεχίζει την παρουσία της από τον τοίχο στο πεζοδρόμιο.  

Κατά δεύτερον, αυτή η Τέχνη να καταφέρει να αγγίξει με έναν λαϊκότερο (όχι λαϊκό) ή χρηστικότερο τρόπο το κοινό της και να μπει σε ολοένα και περισσότερα σπίτια. Όχημα αυτής της ιδέας ήταν η κυκλοφορία των έργων, εκτός από την αυθεντική τους μορφή και πάνω σε είδη διακόσμησης ή άλλα χρηστικά αντικείμενα. Από καρτ ποστάλ της Θεσσαλονίκης έως t shirts και πάνινες τσάντες. Από σουβέρ και mouse pads έως φωτιστικά, σουπλά, στυλογράφους, θήκες κινητών, ακόμα και πανάκι για να καθαρίσεις τα γυαλιά σου, με εξαιρετικό τύπωμα.

Κάπως έτσι θα βρεις και τα χαρακτικά πορτρέτα καλλιτεχνών και διανοητών του Βασίλη Καρκατσέλη, που σχεδίαζε για αφίσες πριν την επέλαση του διαδικτύου,  τυπωμένα πάνω σε ιδιαίτερες κούπες.

Μιλώντας μαζί του εύκολα καταλαβαίνεις πως βαθιά μέσα του διαφωνεί με την σύγχρονη προσέγγιση της τέχνης από την πλευρά του τι θέλει, τι ζητά ο κόσμος. Παραμένει της άποψης πως προτεραιότητα στη δημιουργία έχει η θέληση του καλλιτέχνη και οι ανάγκες του ίδιου του έργου. Ωστόσο θα τον δεις να συμφωνεί, πως αν κρίνεις δια του αποτελέσματος, πράγματι η τέχνη με αυτόν τον τρόπο μπαίνει σε περισσότερα σπίτια.

Μένω έκπληκτος για το πόσα έργα διατίθενται επειδή βρίσκονται «απλωμένα» στο πεζοδρόμιο. Περνούν τα βλέπουν, τα συζητούν, τα καταλαβαίνουν και τα αγοράζουν. Όποιος χαράκτης από το εξωτερικό πέρασε από την Παπαμάρκου, είδε τα χαρακτικά μου, που παλαιότερα ήταν αποθηκευμένα σε συρτάρια και έφυγε με έργο. Αρκετοί Θεσσαλονικείς, που ζουν στην αλλοδαπή ή έχουν φίλους ή συγγενείς έξω, θεώρησαν πως ένα χαρακτικό έργο/εικόνα της Θεσσαλονίκης, δεν θα μπορούσε παρά να είναι το καλύτερο δώρο για να στείλουν ή να πάρουν μαζί τους.

Έτσι, έργα που ήταν κλεισμένα χρόνια ολόκληρα στις αποθήκες, αρχίζουν και ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο.

Για μένα αυτό ήταν έκπληξη. Ως καλλιτέχνης η μόνη μου αγωνία ήταν (πριν τη λειτουργία αυτού του καταστήματος) το πως θα ανταποκριθώ με έργο στην επόμενη πρόσκληση για συμμετοχή σε έκθεση ή έκδοση, πως και προς τα πού θα κάνω τη σχετική έρευνα, πώς θα αρθρωθεί και στηθεί το έργο, τι θα ήθελα να σημαίνει κλπ. Ήταν η αγωνία απέναντι στον εαυτό και το έργο.  Τώρα απολαμβάνω και το πώς αυτό το έργο μπορεί και ενδιαφέρει τους περαστικούς ενός όμορφου και ήσυχου πεζόδρομου, στην αυθεντική του μορφή ή στην πιο εφαρμοσμένη. Αυτό για εμένα είναι καταπληκτικό.

Ο κ. Καρκατσέλης εξομολογείται πως εδώ, στην Athonos Art Space, έχει κάνει καταπληκτικές συζητήσεις με ανθρώπους που δεν θα γνώριζε ποτέ. Στους χαράκτες φίλους, που επισκέπτονται την γκαλερί, παρατηρεί το πόσο εντυπωσιάζονται από το γεγονός ότι κάποια από τα έργα του έγιναν πριν 30 χρόνια. Οι νέοι μένουν έκπληκτοι από το γεγονός πως, πριν από αυτούς, υπήρξαν καλλιτέχνες που έκαναν, στη Θεσσαλονίκη, αυτά τα πράγματα. Σε αρκετούς πάλι αρέσει η ποιότητα της δουλειάς και το αποτέλεσμα της γιγαντιαίας έρευνας, που συνηθίζει να κάνει -από πάντα- ο Βασίλης.

Στο υπόγειο λειτουργεί μια μικρή γκαλερί, με τον χαρακτήρα που έδιναν οι Γάλλοι στην γκαλερί παλαιότερα, ως λευκός χώρος/κουτί. Ένας ουδέτερος λευκός καλοφωτισμένος τοίχος/καμβάς επάνω στον οποίο το εκάστοτε έργο που εκτίθεται, λάμπει, βγαίνει μπροστά, ώστε να μπορεί να το μελετήσει και απολαύσει ο θεατής του. Εδώ ο επισκέπτης μπορεί να δει απερίσπαστος τα έργα που φιλοξενούνται, να τα ακουμπήσει και να τα περιεργαστεί με την ησυχία του.

Στον πρώτο όροφο το σκηνικό αλλάζει. Τα χρώματα γίνονται θερμότερα και ο καλλιτέχνης εξηγεί πως αυτός ο όροφος λειτουργεί ως “ντεπό έργων”. Ντεπό θα πει αποθήκη. Εδώ φιλοξενούνται οι δουλειές του ίδιου, αλλά και άλλων καλλιτεχνών που εξέθεσαν  (σε παρελθόντες χρόνους) στην γκαλερί. Με το πέρας της περιόδου της έκθεσής τους, αντί τα έργα να στριμωχτούν σε μία αποθήκη, μπαίνουν εδώ, ώστε να μπορεί να τα αναζητά το κοινό, για να τα μελετήσει ή αγοράσει.

Η διαφορά για τους καλλιτέχνες εδώ είναι πως σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει στις περισσότερες γκαλερί, τα έργα τους δεν επικοινωνούν με το κοινό τους μόνο κατά την διάρκεια των 25 ημερών που κρατά η έκθεση, αλλά θα είναι επισκέψιμα/διατίθενται για χρόνια.

Η έμπνευση στον Βασίλη Καρκατσέλη προκύπτει πέραν των βασικών και από την θεωρητική ανάγκη του εφήμερου. Αλλά δεν αφήνει την καλλιτεχνική μικρομιζέρια, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, να τον καταβάλλει.

Καλό είναι να κάνεις ένα έργο το οποίο αξίζει να μείνει, ένα έργο γεμάτο αξίες. Άμα δεν το καταλάβει η κοινωνία δεν πειράζει, το έργο εδώ θα βρίσκεται.

Στην παρέα, στους φίλους, στους συγγενείς, τους μαθητές, τους γνωστούς μου, για όλους όσοι μπορέσουμε να μαζευτούμε, εγώ εδώ θα είμαι να εξηγώ τις προθέσεις και τις αρχές μου, εδώ θα είμαι για να περάσουμε ωραία.

Και την επομένη, πάλι εδώ είμαστε, να κάνουμε άλλα νέα ωραία πράγματα, άλλα νέα και για τούτο, «εφήμερα» έργα.  

Αυτό σε απελευθερώνει από το να μεταγράφεις ένα πολύ συγκεκριμένο έργο.

Με την χαρακτηριστική του ευθύτητα και ευφράδεια λόγου στην ερώτηση για το όραμά του, για το μέλλον της δράσης του, αλλά και αυτό της πόλης είναι αφοπλιστικός:

Να ανοίγει το μυαλό των ανθρώπων. Και οι καλλιτέχνες να φύγουν από το κλουβί της απομόνωσης και να μάθουν να δουλεύουν με άλλους. Το συνεργατικό είναι πολύ ωραία αίσθηση. Μόλις κουράζεσαι ή απογοητεύεσαι από κάτι να βρίσκεται κάποιος δίπλα, να σου φωνάζει ξεκόλλα, προχωράμε.

Για την έννοια της παρέμβασης στη Θεσσαλονίκη: 

Κανένας καλλιτέχνης δε μπορεί να κάνει άπειρα πράγματα μόνος του, ούτε για τον εαυτό, ούτε για την τέχνη του, ούτε για την πόλη, όσο επαναστάτης και αν είναι. Όταν συνεργάζεσαι και βγάζεις την Τέχνη σου στην πόλη, αν είσαι τίμιος και τυχερός, έρχεται κάποια στιγμή που η πόλη σε αγκαλιάζει και προχωράει μαζί σου.

Το μότο που είχε ο Βασίλης Καρκατσέλης ως ιδρυτής του Φωτογραφικού Κέντρου Θεσσαλονίκης ήταν: “Προχωράμε τον εαυτό μας, μαζί με το έργο μας και την κοινωνία”. Η έννοια δηλαδή της κοινωνίας είναι αλληλένδετη με το παραγόμενο έργο και συνυπάρχουν σε κάθε έκφανση ζωής.

Τη Θεσσαλονίκη ο ίδιος εξομολογείται πως την αγαπάει ιδιαίτερα.

Είμαι Παλαιοφαληριώτης. Από τη στιγμή, όμως, που ήρθα στη Θεσσαλονίκη, δεν ξαναγύρισα κάτω. Για τη Θεσσαλονίκη, στα γραπτά του λέει πως είναι ένα χωριό, αλλά αυτό το χωριό, είναι απελευθερωτικά φανταστικό, γιατί είναι βατό, είναι σε ανθρώπινη κλίμακα και άρα μπορεί να γίνεται δικό μας!

Σε αυτή την πόλη, έχω διαλέξει να είμαι ανύπαρκτος, για παράδειγμα το όνομά μου δεν βρίσκεται σε κανέναν τηλεφωνικό κατάλογο, δεν είμαι καταχωρημένος σε πολλές καταστάσεις, ως το άκρον άωτον του περαστικού, και ας είμαι εδώ, και μέσα και παντού, από το πρωί μέχρι το βράδυ.

***

Άθωνος ART SPACE

Παπαμάρκου 25

Τ. 697 873 4513

Facebook